Science Fiction

Giorgio Armani takımı April Ferry’i şık biçimde giydirmek için kolları sıvamış. Hepimiz Jodie Foster’ın ne kadar güçlü göründüğü konusunda hemfikiriz sanırım. Doktor Pençe’den bu yana, bir koltukta oturarak etrafa dehşet saçan en iddialı kötü karakter olabilir mi dersiniz?

Polisiye-bilimkurgu tarzındaki Gattaca, katı bilimkurgunun önde gelen örneklerindendir. Hikayemiz genetik mühendisliği uygulamalarının daha da kolaylaştığı, ucuzladığı ve topluma yayıldığı bir gelecekte geçiyor. Aileler, çocukları doğmadan önce genetik yapısına müdahele ettirmekte, olası zayıflıklardan arındırmakta, hastalıklara karşı daha dirençli yapmakta, daha uzun ömürlü olmakta ve gelişmeye daha açık hale getirmektedir. Böylece toplumun kusursuz kabul ettiği bireyler doğmaktadır. Tabii, her ebeveyn bunu tercih etmemekte, bazıları çocuğunun “doğal” olmasını istemektedir. Bu durum, genetiğe dayanan bir sınıf ayrımcılığına neden olmuştur. Genetik mirası elden geçirilmiş üstün bireyler, çeşitli işler için daha uygun kabul edilmektedir. Bu yüzden iş başvurularında DNA örneği vermek zorunlu hale gelmiştir. Hatta bütün iş görüşmeleri bununla sınırlıdır. Diğer insanlarsa daha düşük ücretli ve kimsenin yapmak istemediği işlerde çalışmak zorunda bırakılmıştır.

Kardeşinin aksine genetik yapısına müdahale edilmemiş Vincent (Ethan Hawke) bu durumun sonuçlarını yaşamaktadır. Kalbi doğuştan zayıftır. Gözleri çok iyi görmemektedir. Hiçbir yerde iş bulamamaktadır. Çünkü DNA örneği istenmektedir. Bu yüzden yoksul sınıfın bir parçası olmuştur, ama hayalleri büyüktür, uzaya gitmeyi hedeflemektedir. Bu konuda Jerome (Jude Law) ile bir anlaşma yapar. Jerome, genetik yapısı özelleştirilmiş bir insandır ama bir kazada sakatlanmış ve ömür boyu tekerlekli sandalyeye mahkum kalmıştır. Vincent, Jerome’un kimliğine bürünecek, ne zaman saç teli, idrar, deri parçası, kan örneği, sperm vermesi gerekse Jerome’dan alacaktır. Karşılığında onun bakımını üstlenecektir. Böylece Vincent, Gattaca’ya (dönemin NASA’sı diyebiliriz) girer ve hayalini gerçekleştirmek için işe koyulur.

Buraya kadar anlattığımız kısımda gerçekliğe uymayan hiçbir şey yok. Genetik biliminin günümüzde bile geldiği nokta malum. Gen tedavisi günümüzde de uygulanabiliyor. Saç, kan, sperm, deri vs. hepsinden bir insanın DNA’sını öğrenmek mümkün. Ki günümüzde adli tıp uygulamalarında yoğun bir biçimde kullanılıyor. Gattaca’nın tek farkı bunların kolaylaştığı bir geleceği hayal etmek. Genetik ayrımcılık yapan kurumlar ve suçluların peşindeki polis, genetik materyali anında çözümleyen makinelere sahiptir, o kadar.

Gattaca’nın gerçekçilikten çıktığı kısım pozitif bilimlerden çok iktisadi yöndendir. İstisnasız her gün uzaya bir düzine araç gönderecek kadar uzay gemisi üretmek, bunun için mühendis, teknoloji, hammadde ve yakıt sağlamak, bu kadar çok astronot yetiştirmek filmin gerçekçi olmayan yönü.

Söz konusu filoloji (dil bilim), iletişim ve uzaylılar ise Arrival (2016) filmini es geçmek mümkün değil! Eğer bilişsel yetenekleri yüksek dünya dışı organizmalar ile karşılaşırsak, onlarla nasıl iletişim kuracağız? Onların dilleri nasıldır? Farklı bir kıtaya gittiğimizde dahi oradaki türdaşlarımızla iletişim kuramıyoruz. Peki o zaman galaksinin diğer ucunda ve bambaşka bir ekosistemde evrimleşmiş bir uygarlıkla nasıl anlaşabiliriz?

Yönetmen koltuğunda, Dune (2021) filminden de tanıdığımız Denis Villeneuve oturuyor. Filmin senaryosu, Ted Chiang’in 1998’de yazdığı “Hayatının Hikâyesi” adlı kısa öyküsüne dayanıyor. Filmde Amy Adams, uzaylılarla nasıl iletişim kurulacağını keşfetmek için görevlendirilen dilbilimci Louise Banks’i canlandırıyor. Diğer oyuncular arasında Jeremy Renner, Forest Whitaker, Michael Stuhlbarg ve Tzi Ma yer alıyor.

Filmin temeli özgün bir fikir olan Sapir-Whorf Hipotezi üzerine kurulu. Bu fikre göre kendini yabancı bir dile yeteri kadar adarsan, düşünce tarzını da değiştirebilirsin! İnsan beyni, kendi konuştuğu dilde belirli bir düşünce yapısı oluşturur. İşte bu yüzden, bir insanın başka bir insanın dilini tam anlamıyla kavraması güçtür (belki imkansız?). Yani kısaca dilsel izafiyet olarak nitelendirilir. Günümüzde tartışmalı bir hipotez olsa da, filmdeki işlenişi olağanüstüdür! Filmi izledikten sonra film hakkındaki analizimize buradan ulaşabilirsiniz.

Bilimkurgu filmlerinden bahsederken Beşinci Element’i listeye koymamak büyük ayıp olurdu. Neyse ki öyle bir ayıba imza atacak değiliz.

Leeloo karakterinin bol bandajlı beyaz giysisi bu listede kendine elbette yer buluyor. Filmin kostümlerini Jean Paul Gaultier’den olunca çıta iyice yükseliyor!